Mısırlıların Dünya’sı Yuvarlaktı
Planlı ve bilinçli bir yapılanma olmasa bile bu kadar tesadüf dikkat çekicidir, diye düşünüyordum ki M.Ö. 240 yılında Dünya’nın çevresini ölçmeyi başaran İskenderiye Kütüphanesi’nin müdürü Eratosthenes’in bu ölçümü nasıl yaptığını anlatan bir yazı okudum internette.
Şekil 29 Eratosthenes’in Dünya’nın çevresinihesaplama yöntemi
[1] Dünya’nın Çevresi 2200 Yıl Önce Nasıl Hesaplandı? Mısırlıların etkisiyle Dünya’nın küre şeklinde olduğu Antik çağ Yunan düşünürleri tarafından kabul görünce Dünya’nın çevre uzunluğu merak konusu olmuş. İskenderiye Kütüphanesi’nin müdürü olan Eratosthenes de Dünya’nın çevresini M.Ö. 240’ta ölçerek tarihe geçmiş. Eratosthenes, İskenderiye Kütüphanesi’nde, Mısır’ın Aswan kentinde yaz mevsiminin en uzun gününde öğle vakti, güneşin su kuyularının içine tam olarak yansıdığını okumuş. Öğle saatinde dikili taşların gölgesinin kaybolduğunu da okuyunca, ışığın kuzey ve güney kentlerine farklı açılarla geldiğini anlamış. Eratosthenes, İskenderiye ve Aswan kentleri arasındaki uzaklığın 5000 stadia yani 900 kilometre olduğunu firavunun kâtiplerinden öğrenmişti. İskenderiye’de, Haziran ayını beklemiş ve en uzun gün olan 21 Haziran’da öğle vakti diktiği çubuğun gölgesini ve yüksekliğini ölçerek güneş ışınlarının geliş açısını hesaplamış. (Şekil 29) Açı 7 derece 12 dakika çıkmış. Bu, yaklaşık olarak 360 derecenin 50’de birine eşittir. Aswan’da aynı gün öğle vakti güneş ışınları yere dik olarak yani 90 derece olarak geldiği için kuyunun dibine açı yapmadan ulaşıyormuş. Öğle vakti kuyunun dibine güneş vuruyor ve su aydınlanıyordu. Güneş ışınları birbirine paralel olduğu için Dünya’nın merkezinden İskenderiye ve Aswan’a çizilen çizgiler arasındaki açı, Eratosthenes’in ölçtüğü açıya eşitti. Dünya’nın merkezinden İskenderiye ve Aswan kentlerini gören açı 360 derecenin 50’de biri olduğu için iki kent arasındaki uzaklık 50 ile çarpılırsa, Eratosthenes’in ölçümüne göre Dünya’nın çevresi 900×50 yani 45.000 kilometre çıkar. Dünya’nın çevresi ekvatorda 40.075, kutuplarda 40.008 kilometredir. Eratosthenes’in yaptığı ölçüm stadia birimine göreydi. Atina’da kullanılan stadia, Mısır’dakinden kısaydı. Eratosthenes Mısır yerine Atina’nın uzunluk birimini kullanmış ise Dünya’nın çevresi 40 bin kilometre çıkar. Ancak hangisini kullandığı bilinmiyor.
http://www.uralakbulut.com.tr/wpcontent/uploads/2014/08/D%C3%9CNYANIN-%C3%87EVRES%C4%B0-2000-YIL-%C3%96NCE-NASIL-HESAPLANDI-4-MART-2013.pdf
